Byzantijnse kerk
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een Byzantijnse kerk is een religieus bouwwerk uit het Byzantijnse Rijk, gekenmerkt door een centrale koepel, rijke mozaïeken en vaak een Griekse kruisvormige plattegrond.
Omschrijving
Byzantijnse architectuur, die ontstond na de Val van Rome in de 5e eeuw, zette de laat-Romeinse christelijke architectuur voort, maar ontwikkelde al snel een eigen beeldtaal met nadruk op koepels en ronde gevels. Byzantijnse kerken onderscheiden zich van westerse kerken door het veelvuldig gebruik van koepels. Een belangrijk kenmerk is de verhoogde koepel, vaak gebouwd op een vierkante basis met behulp van pendentieven. De gebouwen waren veelal vierkant met een ontwerp geïnspireerd op het Griekse kruis, waarbij de vier armen van gelijke lengte zijn en het middendeel vierkant is. Mozaïeken waren een essentiële kunstvorm en dienden als verhalenvertellers van het geloof. Ze werden gebruikt om Bijbelse taferelen en heiligen af te beelden, vaak tegen een gouden achtergrond. Naast mozaïeken werden ook fresco's toegepast. In het interieur werd gebruik gemaakt van materialen zoals baksteen, steen en marmer, en de constructies lieten vaak op dramatische wijze natuurlijk licht binnen via speciale ramen. In Byzantijnse kerken kon een iconostase aanwezig zijn, een gedecoreerde wand met beelden en drie doorgangen die het koor van het schip scheidde.
Bekende voorbeelden
De Hagia Sophia in Istanbul is een van de bekendste voorbeelden van Byzantijnse architectuur. Oorspronkelijk gebouwd als kathedraal in de 6e eeuw onder keizer Justinianus I, combineert het Romeinse en Byzantijnse stijlen met een grote centrale koepel ondersteund door pendentieven. Andere voorbeelden zijn de San Vitale in Ravenna, bekend om zijn mozaïeken, de kerk van Maria in Efeze, het Katharinaklooster in Egypte en de kerk van Petra in Jordanië.
Neo-Byzantijnse architectuur
De neo-Byzantijnse architectuur is een herleving van de vroegchristelijke bouwkunst die populair was rond het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw, met name in Oost-Europa en Rusland. Voorbeelden hiervan zijn de Alexander Nevski-kathedraal in Sofia en de Kathedraal van Monaco. Ook in Nederland zijn kerken in deze stijl gebouwd, zoals de Sint Jacob in 's-Hertogenbosch en de Cenakelkerk in de Heilig Landstichting.
Vergelijkbare termen
Romaanse kerk
Gebruikte bronnen: